ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТЕР ЭКОНОМИКАНЫҢ ДРАЙВЕРІ РЕТІНДЕ: ЕСЕПТЕУЛЕРДІ ЦИФРЛАНДЫРУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БИЗНЕС-ОРТАСЫН ҚАЛАЙ ӨЗГЕРТЕДІ?

Қазіргі Қазақстанда фискалдық чектер — бұл сатып алуды растау ғана емес, экономикалық дамудың маңызды құралы. Оларды жаппай пайдалану елдің қаржылық ландшафтын түбегейлі өзгертті, бизнес, тұтынушылар және мемлекет арасында есеп айырысудың ашық және ыңғайлы жүйесін құрды.

Салық тәртібін арттыру

Басты жетістіктердің бірі салық тәртібін арттыру болды. Міндетті фискалдандырудың арқасында көлеңкелі айналымды едәуір қысқартуға және бюджетке түсімдерді ұлғайтуға мүмкіндік туды. Қаржы министрлігінің мәліметінше, соңғы үш жылда шағын бизнес секторында салық жинауы 18-22%-ға өсті. Бұл әлеуметтік бағдарламалар мен инфрақұрылымды дамытуға қосымша қаражат бөлуге мүмкіндік берді.
 

Шағын және орта бизнесті дамыту

Сондай-ақ фискалдық чектер шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға қуатты ынталандыруға айналды. Кәсіпкерлер енді өз түсімдерін растай алады, бұл тиімді шарттары бар кредиттік өнімдерге және мемлекеттік қолдау бағдарламаларына қатысуға мүмкіндік береді. Көптеген бизнестер жеткізушілермен және серіктестермен қарым-қатынастың жақсарғанын есеп айырысудың ашықтығы арқылы атап өтеді.
 

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау

Жай тұтынушылар үшін фискалдық чектер құқықтарды қорғаудың сенімді құралы болып табылады. Тауарларды қайтару, акцияларға қатысу, кепілдендірілген жағдайларда сатып алудың дәлелі — осының бәрі енді бірнеше басу арқылы шешіледі. Бұл ретте әрбір сақталған чек талдаушыларға тұтынушылық сұранысты жақсы түсінуге және өзекті нарықтық ұсыныстарды қалыптастыруға көмектеседі.
 

Экономиканы цифрландыру

Чектерді цифрландыру Қазақстандағы қаржы технологияларының дамуына серпін берді. Фискалдық деректер операторының (ФДО) базасында жаңа сервистер құрылуда, қолма-қол ақшасыз төлемдердің үлесі өсуде, бизнес пен сатып алушылар үшін инновациялық шешімдер пайда болуда. Статистика бойынша, қазақстандықтардың 76%-ы электрондық чектерді үнемі пайдаланады, ал қолма-қол ақшасыз есеп айырысу айналымы 40%-ға ұлғайды.
 

Әркім экономикаға қалай көмектесе алады?

Қазақстанның әрбір азаматы әрбір сатып алу кезінде фискалдық чекті талап етуді ұмытпай, ел экономикасының дамуына нақты үлес қоса алады. Бұл оңай әдет көлеңкелі экономика көлемін айтарлықтай қысқартуға, қаржылық операциялардың ашықтығына кепілдік беруге және сіздің тұтынушылық құқықтарыңызды қорғауды қамтамасыз етуге көмектеседі.

Сондай-ақ фискалдық чектер тауарларды қайтаруды немесе айырбастауды ресімдеу, кепілді қызмет көрсетуді алу және арнайы акциялар мен адалдық бағдарламаларына қатысу үшін қажет болуы мүмкін. Бірақ чектерді қағаз түрінде сақтау — ыңғайсыз. Олар жоғалып, солып, орын алады.
 

Amian бұл процеске қалай көмектеседі?

ҚАҒАЗ ЧЕКТЕРСІЗ БОЛАШАҚ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БҰЛ ҚАНШАЛЫҚТЫ ШЫНАЙЫ?

Цифрландыру және технологиялардың қарқынды дамуы дәуірінде әлем бірте-бірте қағаз құжаттардан бас тартады, және чектер де ерекшелік емес. Қазақстан Республикасы (ҚР) Орталық Азиядағы ең озық елдердің бірі ретінде күнделікті өмірге инновацияларды белсенді енгізеді. Бірақ біздің елімізде қағаз чектерден толығымен бас тарту қаншалықты мүмкін? Анықтайық.

Цифрландыру тренді

Жыл сайын ҚР цифрлық экономикаға қарай сенімді қадамдар жасайды. Қазірдің өзінде көптеген дүкендер, мейрамханалар мен сервистер фискалдық кассаларға көшіп жатыр, олар чектерді автоматты түрде электрондық форматта сатып алушыларға жібереді. Бұл тек ыңғайлы ғана емес, экологиялық тұрғыдан да қолайлы: қағаз аз болса — қоршаған ортаға да зияны аз.
 

Электрондық чектердің артықшылықтары

1. Сақтау ыңғайлылығы: Электрондық чектер жоғалмайды, оларды телефоннан немесе поштадан табу оңай.
2. Экологиялық тазалық: Қағаздан бас тарту табиғатқа түсетін жүктемені азайтады.
3. Қауіпсіздік: Электрондық чектер қолдан жасалудан және зақымданудан қорғалған.
4. Есепті автоматтандырылуы: Бизнес үшін бұл бухгалтерияны жеңілдетуге және басып шығару шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.
    

Сын-қатерлер мен кедергілер

Айқын артықшылықтарға қарамастан, электрондық чектерге көшу бірқатар қиындықтарға тап болып тұр. Біріншіден, барлық азаматтар, әсіресе, аға ұрпақ үйреншікті қағаз чектерінен бас тартуға дайын емес. Екіншіден, еліміздің шалғай өңірлерінде интернетке және заманауи технологияларға қолжетімділік шектеулі болып тұр. Бұдан басқа, кейбір кәсіпкерлер бүгінге дейін электрондық чектерді қолдамайтын ескірген жабдықтарды пайдаланады.
 

Басқа елдердің тәжірибесі

Көптеген елдер қазірдің өзінде электрондық чектерге белсене көшіп тұр. Мысалы, Швецияда транзакциялардың 90% астамы қолма-қол ақшаны пайдаланбай жүзеге асырылады, ал қағаз чектері іс жүзінде айналымнан жоғалып кетті. Цифрлық инфрақұрылымымен танымал Эстонияда электрондық чектер өмір сүру нормасына айналды. Ең үздік халықаралық тәжірибені алған ҚР да осы бағытта ілгерілеуде.
 

Қазақстанды не күтіп тұр?

Цифрлық инфрақұрылымның белсенді дамуын және мемлекет тарапынан қолдауды ескеріп, ҚР-да қағаз чектерсіз болашақ шынайы болып көрінеді. Қазірдің өзінде көптеген қазақстандықтар электронды чектерді сақтауға арналған қолданбаларды пайдаланады, бұл олардың өмірін жеңілдетеді.
 

Amian бұл процеске қалай көмектеседі?

AMIAN ҚОДАНБАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК КЭШБЭК: «SALYQ КЭШБЭК» ЖОБАСЫНЫҢ ЖАҢАРТУЫ

Фискалдық чектер — сатып алғаннан кейін жиі қажетсіз болып шығатын жай қағаздар емес. Олар тауарды сатып алудың немесе көрсетілетін қызметке ақы төлеудің міндетті дәлелі болып, тұтынушылардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Алайда көбі фискалдық чектерді сақтаудың маңыздылығын жете бағаламайды, бұл тауарды қайтарудың немесе наразылық білдірудің мүмкін еместігін қоса алғанда, бірқатар мәселелерге әкелуі мүмкін.

«Salyq кэшбэк» жобасы

2025 жылдың 15 наурызынан бастап «Salyq кэшбэк» жобасы жұмысын қайта бастайды. Бұл жоба азаматтардың фискалдық чектердің маңыздылығы туралы хабардар болуын арттыруға және оларды алуды ынталандыруға бағытталған. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті (ҚР ҚМ МКК) әзірлеген бастама азаматтарға өздерінің сатып алуы үшін сыйақы алуға мүмкіндік беріп, салық салу жүйесімен өзара іс-қимылдың жаңа тәсілін ұсынады.
 

Ол қалай жұмыс істейді?

Бақылау-касса машиналарының фискалдық чектері бойынша сыйақылар төлеу жөніндегі «Salyq кэшбэк» пилоттық жобасын қайта бастау туралы

Мемлекеттік кірістер комитеті микро- және шағын бизнес субъектілері берген бақылау-касса машиналарының фискалдық чектері бойынша сыйақылар төлеуге бағытталған 2025 жылғы 15 наурызда басталатын «Salyq кэшбэк» пилоттық жобасының қайта жаңғыртылатыны туралы хабарлайды.

      «Salyq кэшбэк» жобасының бірінші кезеңі оң нәтиже көрсетті: берілген чектердің саны 2 есеге артты, ал осы чектер бойынша сомма 32%-ға өсті (2024 жылғы 2 жартыжылдық 2023 жылғы 2 жартыжылдықпен салыстырғанда, жоба Семей қаласында, Абай облысында және Ақкөл ауданында іске асырылды).

       "Salyq кэшбэк" жобасының бірінші кезеңі оң нәтиже көрсетті: чектер саны 2 есеге артты, ал бұл чектер бойынша сома 32%-ға өсті (2024 жылғы 2 жартыжылдық 2023 жылғы 2 жартыжылдыққа, жоба Семей қаласында, Абай облысында және Ақмола облысы Ақкөл ауданында жүргізілді).

      Жобаның екінші кезеңінде оны іске асыру мына аумақтарды қамтиды:

     - Өскемен қаласы, Шығыс Қазақстан облысы;

     - Жітіқара ауданы, Қостанай облысы;

    - Жақсы ауданы, Ақмола облысы;

    - Аршалы ауданы, Ақмола облысы;

    - Астрахан ауданы, Ақмола облысы

       «Salyq кэшбэк» жобасына кез келген адам қатыса алады. Ол үшін тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу кезінде (қолма-қол ақшамен де, қолма-қол ақшасыз тәсілмен де) фискалдық чек алу, «Amian» арнайы мобильді қосымшасындағы чектен штрих-кодты сканерлеу және сатып алу сомасының 2% мөлшерінде сыйақы алу қажет.

     Сыйақылар «IT Analytics» ЖШС операторы арқылы «Amian» мобильді қосымшасын пайдалана отырып есептеледі.

     «Amian» қосымшасын App Store және Google Play-да тегін жүктеуге болады.

ФИСКАЛДЫҚ ЧЕК БОЙЫНША НЕ ҚАЙТАРУҒА БОЛАДЫ? СІЗДІҢ САТЫП АЛУШЫ РЕТІНДЕГІ ҚҰҚЫҚТАРЫҢЫЗ ЖӘНЕ ӨЗ МҮДДЕЛЕРІҢІЗДІ ҚАЛАЙ ҚОРҒАУҒА БОЛАДЫ?

Фискалдық чек — бұл сатып алуды растайтын жай ғана қағаз емес. Бұл сіздің тұтынушы ретіндегі құқықтарыңызды қорғайтын маңызды құжат. Бірақ фискалдық чек бойынша сіз нақты не қайтаруға немесе айырбастауға болатынын білесіз бе? Түрлі жағдайларда қалай әрекет ету керектігін және чектерді сақтаудың қаншалықты маңызды екенін анықтайық.

Фискалдық чек бойынша не қайтаруға болады?

1. Сапасы лайықсыз тауарлар

Егер сіз жарамсыз болып шыққан, жұмыс істемейтін немесе сипаттамаға сәйкес келмейтін тауарды сатып алған болсаңыз, оны қайтаруға толық құқығыңыз бар. Ол үшін:

• фискалдық чекті сақтауға;
• дүкенге шағымдануға;
• тауарды түпнұсқа орамада (егер мүмкін болса) ұсынуға қажет.
   

2. Тиісті сападағы тауарлар

Егер тауар жарамды болса да, бірақ өлшемі, түсі немесе стилі сәйкес келмесе, оны қайтаруға немесе айырбастауға болады. Ең бастысы — келесі шарттарды сақтауға қажет:

• тауар пайдаланылмауға тиіс;
• барлық жапсырмалар мен орам сақталуы тиіс;
• қайтару мерзімі — әдетте сатып алынған сәттен бастап 14 күн (егер дүкеннің ережесінде өзгеше көрсетілмесе).
   

3. Көрсетілмеген қызметтер

Егер сіз қызмет ақысын төлеген болсаңыз, бірақ ол сізге ұсынылмаған немесе сапасыз орындалған болса, сіз ақшаны қайтаруды талап ете аласыз. Фискалдық чек төлемінің дәлелі болады.
 

4. Азық-түлік тауарлары

Егер тамақ өнімдерінің мерзімі өткен болса, олар сапасыз немесе сипаттамаға сәйкес келмесе, оларды қайтаруға болады.

Фискалдық чек неге соншалықты маңызды?

Фискалдық чек — бұл тауарды қайтару немесе сатушымен дау-дамай кезіндегі сіздің басты құжатыңыз. Ол сатып алу фактісін, мәміленің жасалған күнін, уақытын және орнын растайды. Егер сізде чек болмаса, онда тауардың дәл осы дүкеннен сатып алынғанын дәлелдеуге өте қиын болады.

Өз құқықтарыңызды қалай қорғауға болады?

1. Сатып алғаннан кейін әрдайым чекті тексеріңіз. Онда барлық қажетті деректер бар екеніне көз жеткізіңіз: фискалдық белгі, QR-код, дүкеннің атауы, сатып алу сомасы.
2. Чектерді кепілдік мерзімі немесе қайтару мерзімі аяқталғанға дейін сақтаңыз.
3. Егер чек жоғалса, оны фискалдық деректер операторы (ФДО) арқылы қалпына келтіріп көріңіз.

Чектерді жоғалтпауға қалай болады?

ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТІҢ ТҮПНҰСҚАЛЫҒЫН ҚАЛАЙ ТЕКСЕРУГЕ БОЛАДЫ? ҚОЛДАН ЖАСАУДЫ БОЛДЫРМАУДЫҢ ЖӘНЕ ӨЗ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУДЫҢ ОҢАЙ ТӘСІЛІ

Қазақстан Республикасында (ҚР) тауарларды немесе қызметтерді сатумен айналысатын әрбір кәсіпкер сатып алушыларға фискалдық чектерді беруге міндетті. Алайда, жосықсыз сатушылар нақты кірістерін жасырып және сатып алушыларды олардың құқықтарын қорғаудан айырып, жалған чектерді пайдалана алады. Сізге жалған емес, нағыз чек берілгеніне қалай көз жеткізуге болады? Тексерудің оңай және сенімді тәсілдерін талдап көрейік.

Неліктен фискалдық чекті тексеру маңызды?

Фискалдық чек — бұл сатып алуды растау ғана емес, дүкеннің заңды түрде жұмыс істейтініне, салық төлейтініне және сатылған тауар үшін жауап беретініне кепілдік. Егер чек жарамсыз болса:

• сіз тауарды қайтара немесе айырбастай алмайсыз;
• сізге кепілді қызмет көрсетуден бас тартылуы мүмкін;
• сіздің сатып алуыңыз салық органдарымен ескерілмейді.

Түпнұсқа чектің негізгі белгілері

Нағыз фискалдық чек міндетті түрде келесі элементтерді қамтиды:

1. Фискалдық белгісі (ФБ)
   Чектің ФДО-да (фискалдық деректер операторында) тіркелгенін растайтын бірегей сандық коды. Бұл чектің заңдылығын растайтын басты сәйкестендіргіші.
2. QR-код
   Чек туралы толық ақпараты бар парақшаға сілтемені қамтиды. QR-кодының көмегімен чектің түпнұсқалығын қолданбалар немесе ФДО сайты арқылы тез тексеруге болады.
3. Сатушының деректері
   • Компанияның немесе ЖК-дің атауы;
   • БСН/ЖСН (бизнес-сәйкестендіру нөмірі немесе жеке сәйкестендіру нөмірі);
   • Сату объектісінің мекенжайы.
4. Касса аппаратының деректері (БКМ)
   • МТН (касса аппаратының тіркеу нөмірі);
   • МЗН (БКМ-ның зауыттық нөмірі);

Бұл деректер чектің салық органдарында тіркелген жабдықтарда қалыптасқанын растайды.

5. Сатып алу күні мен уақыты
   Төлем жасау сәтімен дәл сәйкес келуі тиіс. Бұл маңызды белгі, өйткені жалған чектерде жиі дұрыс емес уақыт белгілері болады.
6. Тауарлардың немесе қызметтердің тізімі
   Чекте сатып алынған тауарлардың немесе қызметтердiң құны, саны және жиынтық сомасы көрсетiліп, олардың толық тiзбесi болуы тиiс.
7. Сатып алудың қорытынды сомасы
   Чектегі көрсетілген сомасы нақты төленген сомаға сәйкес болуға тиіс.

Чектің түпнұсқалығын қалай тексеруге болады?

1. ФДО сайты арқылы: Смартфонның камерасы арқылы чектегі QR-кодын сканерлеңіз, жүйе ол туралы ақпаратты көрсетеді. Егер чек базада болмаса, бұл оның қолдан жасалғанын немесе касса аппаратының дербес жұмыс режимінде қалыптастырылғанын білдіруі мүмкін. Соңғы жағдайда бұл чектiң өзiнде көрсетiлуi тиiс.
2. Amian қолданбасында: Amian қолданбасына чекті қосып, оның ФДО-да тіркелгенін немесе тіркелмегенін бірден көре аласыз.

Егер чек жалған болып шықса, не істеу керек?

Егер чек жалған болып шықса, өз құқықтарын қорғау үшін жедел әрекет ету маңызды. Ең алдымен, сатушыдан сізге нағыз фискалдық чек беруді талап етіңіз. Егер сатушы түпнұсқа құжатты беруден бас тартса немесе бере алмаса, бұзушылық туралы салық органдарына хабарлаған жөн. Бұл жосықсыз сатушыны жауапқа тартуға және болашақта осындай жағдайлардың алдын алуға көмектеседі.

Amian қолданбасының артықшылықтары

НЕЛІКТЕН ТҰРМЫСТЫҚ ТЕХНИКА МЕН ЭЛЕКТРОНИКАНЫ САТЫП АЛҒАННАН КЕЙІН ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТЕРДІ САҚТАУ МАҢЫЗДЫ?

Көптеген сатып алушылар, тұрмыстық техника мен электрониканы сатып алып,  фискалдық чектерді сақтау қажеттігі туралы ойланбайды. Алайда бұл құжат тұтынушының құқықтарын қорғауда, қайтаруды немесе жөндеуді рәсімдеуде, сондай-ақ жеке қаржыны есепке алуда маңызды рөл атқарады. Қазақстан Республикасында (ҚР) фискалдық чек — бұл жай ғана қағаз емес, сіздің сатып алуыңыздың маңызды дәлелі.

Тауардың кепілдігі және қайтарылуы

Фискалдық чек — тауарды сатып алудың негізгі растауы. Егер техника жарамсыз болып шықса немесе зауыттық ақау анықталса, чексіз сатып алу күнін дәлелдеу және кепілдікті пайдалану қиын болады. ҚР-да «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» заңы кепілдік мерзімі ішінде тек сатып алу құжаты болған жағдайда ғана сапасыз тауарларды қайтаруға немесе ауыстыруға мүмкіндік береді. Егер техника дұрыс жұмыс істесе де, кепілдік беру немесе тегін жөндеу қажет болса, чек көмектеседі.

Сақтандыру және салықтық шегерімдер

Егер сіз қымбат техниканы сақтандырсаңыз, сақтандыру компаниясы оның құнын растау үшін фискалдық чекті сұрауы мүмкін. Бұдан басқа, техниканы жұмыс мақсатында пайдаланатын кәсіпкерлер мен өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар оның құнын салық есебіне енгізе алады, бұл салық жүктемесін азайтуға мүмкіндік береді.

Қайта сату және сыйға табыстау

Егер сіз техниканы сатуды немесе сыйлауды шешсеңіз, чек тауардың түпнұсқалық бағасын, сатып алынған күнін және заңды тазалығын растайды. Бұл әсіресе смартфондар, ноутбуктер және басқа да қымбат электроника сату кезінде маңызды, себебі фискалдық чектің болуы сатып алушылардың сенімін арттырады.

Чектерді жоғалтпауға қалай болады?

2025 ЖЫЛЫ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТЕР: НЕ ӨЗГЕРДІ ЖӘНЕ ӘРБІР САТЫП АЛУШЫҒА НЕ БІЛУ МАҢЫЗДЫ

Фискалдық чек — бұл тұтынушылардың құқықтарын қорғайтын, сатып алу фактісін дәлелдейтін және мемлекетке көлеңкелі экономикамен күресуге көмектесетін құжат. Қазақстан Республикасында (ҚР) чектерді беруге қатаң талаптар қолданылады, сондай-ақ жыл сайын жаңа бақылау шаралары енгізіледі. Кімнің чек беруге міндетті екенін, заңнамада не өзгергенін және фискалдық чекті талап етуге неге маңызды екенін анықтайық.

Фискалдық чекті кім беруге міндетті?

Заң бойынша бақылау-кассалық машиналарды (БКМ) пайдаланатын барлық кәсіпкерлер тауарларды сату немесе қызмет көрсету кезінде фискалдық чектерді беруге міндетті. Бұл дүкендерге, дәріханаларға, мейрамханаларға, сервистік орталықтарға және тіпті интернет-дүкендерге де қатысты.
 

Алайда кәсіпкерлердің кейбір санаттары БКМ-сіз жұмыс істей алады, мысалы:

• интернетке қолжетімділігі жоқ шалғай жерлерде жұмыс істейтіндер;
• БКМ пайдалануды талап етпейтін арнайы салық режимдері бойынша жұмыс істейтін кәсіпкерлер;
• халыққа белгілі бір қызметтерді көрсететін тұлғалар (мысалы, репетиторлар, бала күтушілер, жеке шеберлер).

Бірақ бизнес кассалық аппаратты пайдаланбаса да, ол клиентке төлемді растайтын құжатты (түбіртек, шарт және т.б.) ұсынуы тиіс.
 

2025 жылы не өзгерілді?

1. Қағаз чектердің орнына электрондық чектер: Көптеген компаниялар SMS, мессенджерлер немесе мобилді қолданбалар арқылы сатып алушыға жіберілетін цифрлық чектерге көшеді.
2. Чектердi беруге бақылауды күшейтуі: Салық органдары кәсiпкерлердi кассалық тәртiптiң сақталуына тексерудi жалғастыруда. 2025 жылдан бастап тексерулер қатайтылды, ал бұзушылықтар үшін айыппұлдар көбейді.
3. Тұтынушылардан келіп түскен шағымдар санының өсуі: ҚР азаматтары құқық бұзушылықтарды жиі тіркеп, олар туралы салық органдарына хабарлайды. Егер сатушы чек беруден бас тартса, оған арнайы онлайн-сервистер арқылы шағым жіберуге болады.
    

Неліктен фискалдық чектерді талап етуге маңызды?

Фискалдық чек — бұл сіздің құқықты қорғау кепілдігіңіз. Егер тауар ақаулы болса немесе қызмет дұрыс көрсетілмесе, чек сіздің ақшаңызды қайтаруға көмектеседі. Бұдан басқа, ресми сатып алулар неғұрлым көп тіркелсе, соғұрлым экономикадағы көлеңкелі айналым мен «сұр» схемалар азаяды.

Егер сізге чек берілмесе, оны талап етіңіз. Бұл сіздің құқығыңыз ғана емес, бизнестің ашықтығы мен нарықтың адалдығына қосқан үлесіңіз.

Фискалдық чектерді қалай сақтауға болады?

ҚАНДАЙ САТЫП АЛУ ҮШІН МІНДЕТТІ ТҮРДЕ ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТЕР БЕРІЛУГЕ ТИІС: ТҰТЫНУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ПРАКТИКАЛЫҚ НҰСҚАУЛЫҚ

Фискалдық чек — бұл сатып алу фактісін растайтын құжат. Ол тұтынушылардың құқықтарын қорғауда, бизнестің ашықтығында және көлеңкелі экономикамен күресте маңызды рөл атқарады. Алайда, сатып алудың барлығы фискалдық чектермен сүйемелденбейді. Сатушы қандай жағдайларда тауарлық емес, фискалдық чек беруге міндетті екенін анықтайық.

Фискалдық чек дегеніміз не?

Фискалдық чек әдеттегі тауарлық чектен сатып алу туралы деректердің фискалдық деректер операторының (ФДО) серверінде тіркелуімен және салық органдарына жіберілуімен ерекшеленеді. Бұл тауарлардың немесе қызметтердің атауын, олардың құнын, сатып алудың қорытынды сомасын, сауда объектісі туралы деректерді, ҚҚС мөлшерлемесін мен сомасын (егер ол көзделсе) және тағы басқа деректерді қамтитын қатаң есептілік құжаты.

Қандай жағдайларда фискалдық чек міндетті түрде берілуге тиіс?

1. Тауарлардың бөлшек саудасы

Супермаркеттердегі, бутиктердегі, дәріханалардағы және сауда орындарындағы кез келген сатып алу фискалдық чектермен сүйемелденуі тиіс. Бұл тауарлардың барлық түрлеріне қатысты: азық-түлік, киім-кешек, электроника, дәрі-дәрмектер, тіпті су немесе сағыз сатып алған болсаңыз да, сізге фискалдық чек берілуі тиіс.

2. Қоғамдық тамақтану қызметтері

Мейрамханалар, дәмханалар, кофеханалар, сондай-ақ тамақ жеткізу орындары фискалдық чек беруге міндетті. Ол қолма-қол ақшамен де, банк картасымен де төленгенін растайды.

3. Көлік қызметтері

Такси, автобус тасымалдары, пойызға немесе ұшаққа билет сатып алу — мұндай жағдайларда сіз фискалдық чек алуға міндеттісіз. Бұл даулы жағдайларда немесе ақшаны қайтару кезінде артық мәселелерді болдырмау үшін маңызды.

4. Қызметтер және жалға алу

Шаштараздар, сұлулық салондары, жөндеу шеберханалары, жылжымайтын мүлікті жалға беру және басқа да қызметтер фискалдық чекті беруді талап етеді. Бұл ереже төлем нысанына қарамастан қолданылады.

5. Интернет-сатып алу

Қазақстан Республикасында (ҚР) интернет-дүкендер тіпті электрондық қызметтер немесе онлайн сатып алынған тауарлар үшін де фискалдық чек беруге міндетті. Чек қағаз түрінде де, электрондық түрде де болуы мүмкін.

Ережеден тыс жайт

ҚР-да бақылау-кассалық машиналарды (БКМ) міндетті пайдаланудан және тиісінше фискалдық чектерді беруден босатылған салық төлеушілердің санаттары бар. Ережеден тыс жайттарға мұндай кәсіби топтар жатады:

• Кәсіпкерлік қызметті жүргізбейтін жеке тұлғалар: Жеке тұлғалар арасында есеп айырысу үшін БКМ қолдану, сондай-ақ фискалдық чек беру талап етілмейді.
• Адвокаттар, жеке сот орындаушылар, медиаторлар: Бұл кәсіби топтар БКМ пайдаланудан босатылған. Чектің орнына олар белгіленген талаптарға сәйкес төлемді растайтын құжаттарды ұсынады.
• Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар және арнайы салық режиміндегі (АСР) салық төлеушілер: Егер олардың қызметі БКМ қолданудан босататын жеңілдетілген салық шарттарына түссе, олар сондай-ақ фискалдық чек беруге міндетті емес. Алайда, қажет болған жағдайларда түбіртек немесе қолхат бере алады.
• Ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер: АСР шеңберінде олар БКМ пайдаланудан және фискалдық чектерді беруден босатылған.

Осылайша, мұндай салық төлеушілерде БКМ болмаған жағдайда да заңнамамен қатаң регламенттелген төлемді растаудың басқа нысандары болуы мүмкін.

Неліктен фискалдық чектерді талап етуге маңызды?

Фискалдық чек сіздің тұтынушы ретіндегі құқықтарыңызды қорғайды. Ол төлемді растайды, тауарды қайтарған немесе айырбастаған жағдайда көмектеседі, сондай-ақ сатып алудың заңдылығын дәлелдейді. Сонымен қатар, чекті талап етіп, сіз бизнестің ашықтығын және салық тәртібін қолдайсыз.

Фискалдық чектерді қалай сақтауға болады?