ФИСКАЛДЫҚ ЧЕКТЕР ЭКОНОМИКАНЫҢ ДРАЙВЕРІ РЕТІНДЕ: ЕСЕПТЕУЛЕРДІ ЦИФРЛАНДЫРУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БИЗНЕС-ОРТАСЫН ҚАЛАЙ ӨЗГЕРТЕДІ?

Қазіргі Қазақстанда фискалдық чектер — бұл сатып алуды растау ғана емес, экономикалық дамудың маңызды құралы. Оларды жаппай пайдалану елдің қаржылық ландшафтын түбегейлі өзгертті, бизнес, тұтынушылар және мемлекет арасында есеп айырысудың ашық және ыңғайлы жүйесін құрды.

Салық тәртібін арттыру

Басты жетістіктердің бірі салық тәртібін арттыру болды. Міндетті фискалдандырудың арқасында көлеңкелі айналымды едәуір қысқартуға және бюджетке түсімдерді ұлғайтуға мүмкіндік туды. Қаржы министрлігінің мәліметінше, соңғы үш жылда шағын бизнес секторында салық жинауы 18-22%-ға өсті. Бұл әлеуметтік бағдарламалар мен инфрақұрылымды дамытуға қосымша қаражат бөлуге мүмкіндік берді.
 

Шағын және орта бизнесті дамыту

Сондай-ақ фискалдық чектер шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға қуатты ынталандыруға айналды. Кәсіпкерлер енді өз түсімдерін растай алады, бұл тиімді шарттары бар кредиттік өнімдерге және мемлекеттік қолдау бағдарламаларына қатысуға мүмкіндік береді. Көптеген бизнестер жеткізушілермен және серіктестермен қарым-қатынастың жақсарғанын есеп айырысудың ашықтығы арқылы атап өтеді.
 

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау

Жай тұтынушылар үшін фискалдық чектер құқықтарды қорғаудың сенімді құралы болып табылады. Тауарларды қайтару, акцияларға қатысу, кепілдендірілген жағдайларда сатып алудың дәлелі — осының бәрі енді бірнеше басу арқылы шешіледі. Бұл ретте әрбір сақталған чек талдаушыларға тұтынушылық сұранысты жақсы түсінуге және өзекті нарықтық ұсыныстарды қалыптастыруға көмектеседі.
 

Экономиканы цифрландыру

Чектерді цифрландыру Қазақстандағы қаржы технологияларының дамуына серпін берді. Фискалдық деректер операторының (ФДО) базасында жаңа сервистер құрылуда, қолма-қол ақшасыз төлемдердің үлесі өсуде, бизнес пен сатып алушылар үшін инновациялық шешімдер пайда болуда. Статистика бойынша, қазақстандықтардың 76%-ы электрондық чектерді үнемі пайдаланады, ал қолма-қол ақшасыз есеп айырысу айналымы 40%-ға ұлғайды.
 

Әркім экономикаға қалай көмектесе алады?

Қазақстанның әрбір азаматы әрбір сатып алу кезінде фискалдық чекті талап етуді ұмытпай, ел экономикасының дамуына нақты үлес қоса алады. Бұл оңай әдет көлеңкелі экономика көлемін айтарлықтай қысқартуға, қаржылық операциялардың ашықтығына кепілдік беруге және сіздің тұтынушылық құқықтарыңызды қорғауды қамтамасыз етуге көмектеседі.

Сондай-ақ фискалдық чектер тауарларды қайтаруды немесе айырбастауды ресімдеу, кепілді қызмет көрсетуді алу және арнайы акциялар мен адалдық бағдарламаларына қатысу үшін қажет болуы мүмкін. Бірақ чектерді қағаз түрінде сақтау — ыңғайсыз. Олар жоғалып, солып, орын алады.
 

Amian бұл процеске қалай көмектеседі?

ҚАҒАЗ ЧЕКТЕРСІЗ БОЛАШАҚ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БҰЛ ҚАНШАЛЫҚТЫ ШЫНАЙЫ?

Цифрландыру және технологиялардың қарқынды дамуы дәуірінде әлем бірте-бірте қағаз құжаттардан бас тартады, және чектер де ерекшелік емес. Қазақстан Республикасы (ҚР) Орталық Азиядағы ең озық елдердің бірі ретінде күнделікті өмірге инновацияларды белсенді енгізеді. Бірақ біздің елімізде қағаз чектерден толығымен бас тарту қаншалықты мүмкін? Анықтайық.

Цифрландыру тренді

Жыл сайын ҚР цифрлық экономикаға қарай сенімді қадамдар жасайды. Қазірдің өзінде көптеген дүкендер, мейрамханалар мен сервистер фискалдық кассаларға көшіп жатыр, олар чектерді автоматты түрде электрондық форматта сатып алушыларға жібереді. Бұл тек ыңғайлы ғана емес, экологиялық тұрғыдан да қолайлы: қағаз аз болса — қоршаған ортаға да зияны аз.
 

Электрондық чектердің артықшылықтары

1. Сақтау ыңғайлылығы: Электрондық чектер жоғалмайды, оларды телефоннан немесе поштадан табу оңай.
2. Экологиялық тазалық: Қағаздан бас тарту табиғатқа түсетін жүктемені азайтады.
3. Қауіпсіздік: Электрондық чектер қолдан жасалудан және зақымданудан қорғалған.
4. Есепті автоматтандырылуы: Бизнес үшін бұл бухгалтерияны жеңілдетуге және басып шығару шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.
    

Сын-қатерлер мен кедергілер

Айқын артықшылықтарға қарамастан, электрондық чектерге көшу бірқатар қиындықтарға тап болып тұр. Біріншіден, барлық азаматтар, әсіресе, аға ұрпақ үйреншікті қағаз чектерінен бас тартуға дайын емес. Екіншіден, еліміздің шалғай өңірлерінде интернетке және заманауи технологияларға қолжетімділік шектеулі болып тұр. Бұдан басқа, кейбір кәсіпкерлер бүгінге дейін электрондық чектерді қолдамайтын ескірген жабдықтарды пайдаланады.
 

Басқа елдердің тәжірибесі

Көптеген елдер қазірдің өзінде электрондық чектерге белсене көшіп тұр. Мысалы, Швецияда транзакциялардың 90% астамы қолма-қол ақшаны пайдаланбай жүзеге асырылады, ал қағаз чектері іс жүзінде айналымнан жоғалып кетті. Цифрлық инфрақұрылымымен танымал Эстонияда электрондық чектер өмір сүру нормасына айналды. Ең үздік халықаралық тәжірибені алған ҚР да осы бағытта ілгерілеуде.
 

Қазақстанды не күтіп тұр?

Цифрлық инфрақұрылымның белсенді дамуын және мемлекет тарапынан қолдауды ескеріп, ҚР-да қағаз чектерсіз болашақ шынайы болып көрінеді. Қазірдің өзінде көптеген қазақстандықтар электронды чектерді сақтауға арналған қолданбаларды пайдаланады, бұл олардың өмірін жеңілдетеді.
 

Amian бұл процеске қалай көмектеседі?

AMIAN ҚОДАНБАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК КЭШБЭК: «SALYQ КЭШБЭК» ЖОБАСЫНЫҢ ЖАҢАРТУЫ

Фискалдық чектер — сатып алғаннан кейін жиі қажетсіз болып шығатын жай қағаздар емес. Олар тауарды сатып алудың немесе көрсетілетін қызметке ақы төлеудің міндетті дәлелі болып, тұтынушылардың құқықтарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Алайда көбі фискалдық чектерді сақтаудың маңыздылығын жете бағаламайды, бұл тауарды қайтарудың немесе наразылық білдірудің мүмкін еместігін қоса алғанда, бірқатар мәселелерге әкелуі мүмкін.

«Salyq кэшбэк» жобасы

2025 жылдың 15 наурызынан бастап «Salyq кэшбэк» жобасы жұмысын қайта бастайды. Бұл жоба азаматтардың фискалдық чектердің маңыздылығы туралы хабардар болуын арттыруға және оларды алуды ынталандыруға бағытталған. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті (ҚР ҚМ МКК) әзірлеген бастама азаматтарға өздерінің сатып алуы үшін сыйақы алуға мүмкіндік беріп, салық салу жүйесімен өзара іс-қимылдың жаңа тәсілін ұсынады.
 

Ол қалай жұмыс істейді?

Бақылау-касса машиналарының фискалдық чектері бойынша сыйақылар төлеу жөніндегі «Salyq кэшбэк» пилоттық жобасын қайта бастау туралы

Мемлекеттік кірістер комитеті микро- және шағын бизнес субъектілері берген бақылау-касса машиналарының фискалдық чектері бойынша сыйақылар төлеуге бағытталған 2025 жылғы 15 наурызда басталатын «Salyq кэшбэк» пилоттық жобасының қайта жаңғыртылатыны туралы хабарлайды.

      «Salyq кэшбэк» жобасының бірінші кезеңі оң нәтиже көрсетті: берілген чектердің саны 2 есеге артты, ал осы чектер бойынша сомма 32%-ға өсті (2024 жылғы 2 жартыжылдық 2023 жылғы 2 жартыжылдықпен салыстырғанда, жоба Семей қаласында, Абай облысында және Ақкөл ауданында іске асырылды).

       "Salyq кэшбэк" жобасының бірінші кезеңі оң нәтиже көрсетті: чектер саны 2 есеге артты, ал бұл чектер бойынша сома 32%-ға өсті (2024 жылғы 2 жартыжылдық 2023 жылғы 2 жартыжылдыққа, жоба Семей қаласында, Абай облысында және Ақмола облысы Ақкөл ауданында жүргізілді).

      Жобаның екінші кезеңінде оны іске асыру мына аумақтарды қамтиды:

     - Өскемен қаласы, Шығыс Қазақстан облысы;

     - Жітіқара ауданы, Қостанай облысы;

    - Жақсы ауданы, Ақмола облысы;

    - Аршалы ауданы, Ақмола облысы;

    - Астрахан ауданы, Ақмола облысы

       «Salyq кэшбэк» жобасына кез келген адам қатыса алады. Ол үшін тауарлар мен қызметтерге ақы төлеу кезінде (қолма-қол ақшамен де, қолма-қол ақшасыз тәсілмен де) фискалдық чек алу, «Amian» арнайы мобильді қосымшасындағы чектен штрих-кодты сканерлеу және сатып алу сомасының 2% мөлшерінде сыйақы алу қажет.

     Сыйақылар «IT Analytics» ЖШС операторы арқылы «Amian» мобильді қосымшасын пайдалана отырып есептеледі.

     «Amian» қосымшасын App Store және Google Play-да тегін жүктеуге болады.